Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar, Türk tarafının “3D” olarak tanımladığı “doğrudan uçuş, doğrudan ticaret ve doğrudan temas” taleplerinin karşılanmaması durumunda, Kıbrıs sorununun çözümü için masaya oturmayacaklarını yineledi.
BBC Türkçe’nin haberine göre; New York’ta devam eden Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu toplantısını Kıbrıs sorununda yeni bir adımın atılması için fırsat olarak gören BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Tatar ve Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Christodoulides ile üçlü bir görüşme gerçekleştirmek arayışında.
Tatar ise talepler karşılanmadan bu görüşmenin olmayacağını vurguladı.
BM Genel Sekreteri Guterres, Kıbrıs sorununun çözümü için yeni bir girişim başlatmak için son iki senedir yoğun bir gayret sarf ediyor.
2017’de düzenlenen Crans Montana görüşmeleri, Kıbrıs Rum tarafının masadan kalkmasından sonra başarıya ulaşamamıştı.
Bunun ardından hem Türkiye hem Kıbrıs Türk tarafı BM parametreleri üzerinden yeni bir süreç başlatmayacağı kararını almıştı. Bu durum yeni bir girişimin önündeki temel engeldi.
BM Güvenlik Konseyi’nin 1960’lı ve 1970’li yıllarda aldığı bir dizi karar, Kıbrıs sorunun iki kesimli, iki toplumlu bir federal devlet ilkeleri çerçevesinde çözümünü öngörüyor.
Türkiye ve Türk tarafı ise bu kriterlere dayalı Annan Planı ve Crans Montana süreçlerinin Rumlar tarafından kabul edilmediğini anımsatarak, adada bir çözüm olacaksa “yeni gerçeklikler” kapsamında ve iki devletli bir formüle dayanması gerektiğini söylüyor.
Bu yaklaşımını “egemen eşitlik ve eşit uluslararası statünün tescil edilmesi” kavramları üzerine inşa eden Türk tarafı, bu tavrını hem BM nezdinde hem de tüm ikili temaslarında muhataplarına iletiyor.
Rumlar ise olası bir çözümün mevcut Kıbrıs Cumhuriyeti temelinde ve Kıbrıs Türk tarafının temsiliyetini içerecek değişikliklerle sağlanması gerektiğini savunuyor.
‘3D açılımının’ amacı ne?
BM Genel Sekreteri’nin, Kıbrıs sorununun çözümüne ilişkin uygun bir siyasi ortam olup olmadığını araştırmak ve raporlamak amacıyla kişisel bir temsilci atama talebininin ardından, Türkiye, kararlı olduğunu vurguladığı tutumuna rağmen 2023 sonunda bu talebe olumlu yanıt verdi.
Genel Sekreter Guterres, Kıbrıs’ta Rumların da onayını aldıktan sonra Kolombiyalı diplomat Maria Angela Holguin Cuellar’ı Kıbrıs Özel Temsilcisi olarak atadı.
Ankara, Holguin Cuellar’ın sadece 6 aylık bir süre için görev yapmasına izin vereceğini kayda geçirdi. Kolombiyalı diplomat, taraflarla yaptığı temasların ardında raporunu Temmuz ayında Guterres’e sundu. Raporun içeriği açıklanmadı.
Bunun ardından Guterres, BM Genel Kurulu için New York’a giden Tatar ve Christodoulides ile üçlü bir görüşme yapma niyetini dile getirerek yeni bir girişim için çabasının süreceğini taraflara iletti. Aynı talep Holguin Cuellar tarafından da 2024 başlarında dile getirilmişti.
Tatar’ın Holguin Cuellar ile görüşmelerinde dile getirdiği “3D açılımı” da taraflar arasında üçlü bir görüşmenin ön koşulu olarak değerlendiriliyor.
Bu ön koşullar “doğrudan uçuş, doğrudan ticaret ve doğrudan temas” haklarının Kıbrıs Türkleri’ne sağlanması olarak formüle ediliyor.
Uluslararası ambargo altındaki Kıbrıs Türk tarafına sadece Türkiye’den doğrudan uçuş yapılabiliyor. Aynı zamanda ticaret de Türkiye üzerinden gerçekleştiriliyor.
Kıbrıs Türk tarafı özellikle Avrupa Birliği’nin (AB) Annan Planı’nın doğrudan ticaret tüzüğünü kabul etmesine rağmen yaşama geçirmemesinden kaynaklanan tepkisini Brüksel’e ve AB başkentlerine iletiyor. Rum tarafı bu tüzüğü reddetmişti.
“Doğrudan temas” başlığı da Kıbrıs Türk liderliğinin ambargolardan kaynaklanan izolasyonun kırılmasını ve adanın kuzeyindeki temsiliyetin uluslararası kamuoyunda daha iyi tanınmasını amaçlıyor.
Bu üç madde Türk tarafının olası bir kalıcı anlaşma sürecindeki temel müzakere esaslarını oluşturuyor.
Tatar, Guterres ile ikili görüşme yapacak
Ersin Tatar, New York’a hareketinden önce yaptığı açıklamalarda, Guterres’e üçlü görüşme olabilmesi için “3D” olarak tanımlanan koşulların kabul edilmesi gerektiğini ileteceğini kaydetti.
Bu koşul yerine gelmezse New York’ta üçlü bir görüşmenin olmayacağını basın açıklamasında vurgulayan Tatar, Türkiye’nin garantörlüğünün dışlanacağı formüllere kapılarının kapalı olduğunu söyledi.
BM Genel Sekreteri’nin mevcut programında Tatar ve Christodoulides ile ayrı ayrı görüşmeler var.
Kıbrıs Cumhurbaşkanı sıfatıyla toplantılara katılacak olan Christodoulides, yeni bir girişim başlatılması konusunda umutlu olduğunu ve Tatar ile üçlü görüşemeye açık olduğunu kaydetti.
Ancak Rum lider, yeni bir anlaşma sürecinin sadece BM Güvenlik Konseyi tarafından belirlenen parametreler çerçevesinde olması gerektiğini söyledi.
Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis de tarafların yeni görüşmelere Crans Montana’da kaldıkları yerden devam edebilecekleri değerlendirmesini yaptı.
(KAYNAK: bbc-türkçe)
